Wilde planten in Nederland en België

Bitterzoet - Solanum dulcamara

Frysk-Hûnebeistal

English-Woody Nightshade

Français-Douce-amère

Deutsch-Bittersüßer Nachtschatten

Synoniemen

Familie-Solanaceae (Nachtschadefamilie)

Naamgeving (Etymologie)-Als je op de stengel kauwt proef je eerst de bittere smaak van de glycosiden, maar doordat deze door het speeksel worden ontleed en er sacharose vrijkomt, komt daarna de zoete smaak naar voren. Vandaar de Nederlandse naam Bitterzoet. Solanum is afgeleid van het Latijnse solari (pijnstillen of kalmeren). Enkele soorten van dit geslacht hebben een pijnstillende werking. In het kruidenboek van Clusius komt “Nascaye” voor i.p.v. Solanum. Dulcamara komt van het Latijnse woord dulcis (zoet) en amaris (bitter).

Beschrijving (Klik op een afbeelding om te vergroten).

Levensduur-Overblijvend.

Plantvorm-Fanerofyt of chamaefyt.

Hoofdbloei-Mei t/m september.

Afmeting-30-200 cm.


Klaas Dijkstra - cc by-nc-sa 3.0 nl


Klaas Dijkstra - cc by-nc-sa 3.0 nl


Klaas Dijkstra - cc by-nc-sa 3.0 nl


Klaas Dijkstra - cc by-nc-sa 3.0 nl

Wortels-Een vertakte, kruipende wortelstok.


herbariaunited.org


Neuchâtel Herbarium - cc by-sa 3.0


Neuchâtel Herbarium - cc by-sa 3.0


storage.idigbio.org - cc by-nc 3.0

Stengels-De stengels kunnen klimmen, op de grond liggen, rechtop staan of soms winden. Ze hebben een houtige stengelvoet, die meestal overwintert. De bloeitwijgen sterven na vruchtzetting af. In de regel is de plant weinig behaard, maar met name in droge duinen komt een vrij sterk behaarde en tevens ietwat vlezige vorm voor.


Klaas Dijkstra - cc by-nc-sa 3.0 nl


Klaas Dijkstra - cc by-nc-sa 3.0 nl


Klaas Dijkstra - cc by-nc-sa 3.0 nl


Klaas Dijkstra - cc by-nc-sa 3.0 nl

Bladeren-Giftig. De verspreidstaande, gesteelde, spitse, kale of soms behaarde bladen zijn donkergroen en vaak paars aangelopen. Ze kunnen sterk variëren in vorm. Ze kunnen langwerpig tot eirond zijn, Ze hebben een gave bladrand. De onderste bladen zijn niet niet gedeeld, maar met name de bovenste bladen zijn pijlvormig (spiesvormig-driedelig) met aan de voet één of twee (zelden tot vier) oortjes of lobben.


Klaas Dijkstra - cc by-nc-sa 3.0 nl


Klaas Dijkstra - cc by-nc-sa 3.0 nl


Klaas Dijkstra - cc by-nc-sa 3.0 nl


Klaas Dijkstra - cc by-nc-sa 3.0 nl

Bloemen-Tweeslachtig. Vaak vrij rijkbloemige (10-25 bloemen), overhangende, schermvormige trossen (een ijle bloeiwijze), waarvan de steel meestal ongeveer tegenover een blad begint. De knikkende, 1-1½ cm grote bloemen zijn vijfdelig, blauwpaars. De eerst uitgespreide, maar later teruggeslagen kroonslippen hebben aan de voet twee groene, witgerande vlekken. De bleekgele helmknoppen zijn onderling vergroeid en gaan naar binnen open. De ondiep gelobde kelk groeit na de bloei niet uit. Een bovenstandig vruchtbeginsel.


Klaas Dijkstra - cc by-nc-sa 3.0 nl


Klaas Dijkstra - cc by-nc-sa 3.0 nl


Klaas Dijkstra - cc by-nc-sa 3.0 nl


Klaas Dijkstra - cc by-nc-sa 3.0 nl

Vruchten en zaden-De giftige, niet eetbare, hangende, glanzende, eivormige of ellipsvormige bessen zijn eerst groen, maar later worden ze rood. Ze zijn tenminste 1,2 keer zo lang als breed. De zaden zijn kortlevend (één tot vijf jaar). Tweezaadlobbig.


Klaas Dijkstra - cc by-nc-sa 3.0 nl


Klaas Dijkstra - cc by-nc-sa 3.0 nl


Klaas Dijkstra - cc by-nc-sa 3.0 nl


Klaas Dijkstra - cc by-nc-sa 3.0 nl


©2006 Digital Plant Atlas - cc by-nc-sa 3.0 nl

Biotoop

Bodem-Zonnige of licht beschaduwde plaatsen op soms droge, maar meestal vochtige tot vaak natte, matig voedselrijke tot voedselrijke, soms stikstofrijke en vaak kalkhoudende grond (alle grondsoorten).

Groeiplaatsen-Bosranden, struwelen, heggen, moerasbossen, grienden en andere natte bossen, kapvlakten, aanspoelselgordels, drijftillen, verlandingsvegetaties, langs voedselrijke hoogveenwijken, heidevennen en greppels, natte ruigten, ruderale plaatsen, plantsoenen, tegen hekwerk, op oude muren, in oude knotbomen, spoordijken, droge stikstofrijke plaatsen in de zeereep en aan de voet van stenige hellingen.

Verspreiding

Wereld-Oorspronkelijk in gematigde streken in Europa en Azië. In Zuidoost-Azië tot in de tropen.

Nederland-Inheems. Algemeen.

Vlaanderen-Inheems. Algemeen.

Wallonië-Inheems. Algemeen.

Toepassingen

Medicinaal-Bitterzoet bevat meerdere glycosiden. Uit de volksnamen blijkt dat de stengel houtig (Stinkhout, Zoethout) en de plant giftig (dol = DolKruid.) is en in verband werd gebracht met elfen. De stengels bevatten ook alkaloïden. In de volksgeneeskunde werden drie handen gedroogde bladen, samen met 100 gram lijnzaadmeel gekookt in een liter (rode) wijn. Men liet het met een ons reuzel inkoken tot een papje. Dit papje werd toegepast bij steenpuisten. Een overdosis leidt onder andere tot verlies van spraak. In de farmacie wordt de plant voor meerdere huidaandoeningen gebruikt. De oude Egyptenaars gebruikten de plant al. Voor hen had Bitterzoet waarschijnlijk ook een rituele betekenis. Om de nek van de mummie van Toetanchamon werd namelijk een ketting van bessen van de Bitterzoet aangetroffen. In Duitsland hingen de boeren wel eens Bitterzoet om de nek van hun vee om het te beschermen tegen kwade geesten. Bitterzoet bestreed ook duizeligheid in het hoofd.

Vermeerderen-Zaaien of stekken.

2001-2024 Klaas Dijkstra - cc by-nc-sa 3.0 nl