|
|
Wilde planten in Nederland en België |
|
Aalbes - Ribes rubrum
Frysk-Reade beiEnglish-Red currant
Français-Groseiller rouge
Deutsch-Rote Johannisbeere
Synoniemen-Rode bessen, Ribes rubra, Ribes sylvestre, Ribes vulgare
Familie-Grossulariaceae (Ribesfamilie)
Naamgeving (Etymologie)-Ribes is mogelijk door verwarring aan zijn naam gekomen. Ribas is de naam van een soort rabarber uit Libanon, Rheum Ribas, die door de Arabieren al heel vroeg als geneeskrachtig en laxerend kruid werd gekweekt. Toen de Arabieren in het door hen veroverde Spanje geen ribas aantroffen droegen ze de naam over op de ook zuur smakende aalbes waaruit eerst ribos en tenslotte ribes ontstond. Door anderen wordt de naam echter als een verlatijnste vorm van Riebs beschouwd, een oud Duits woord voor de ribes. Rubrum betekent rood.
Beschrijving (Klik op een afbeelding om te vergroten).
Levensduur-Overblijvend.
Plantvorm-Fanerofyt.
Hoofdbloei-April en mei.
Afmeting-90-150 cm.
|
|
|
|
|
|
Wortels-Ondiep wortelend. Oorspronkelijk wilde planten kunnen soms uitlopers vormen.
|
|
|
|
|
|
Takken-Geen doornen. Er zijn meestal maar weinig takken die rechtstreeks uit de wortels groeien. De schors is zwartbruin of bruinrood.
|
|
|
|
|
|
Bladeren-Op de zacht behaarde bladstelen groeien korte en lange, gesteelde klieren met een roodbruin klierknopje. De verspreidstaande, in omtrek rondachtige, niet sterk ruikende, meestal vijflobbige, maar soms drielobbige bladen zijn aan de voet hartvormig. Ze zijn ingesneden gekarteld-getand. De onderkant is meestal dicht (zacht) behaard en niet of nauwelijks beklierd (dan met zittende roodbruine klierknopjes).
|
|
|
|
|
|
Bloemen-Tweeslachtig. De kale schutbladen zijn stomp ovaal en korter dan de bloemstelen. De bloemen vormen samenhangende, meestal gebogen neerhangende, losse trossen (tot twintig bloemen). Ze zijn geelachtig groen, vaak iets paarsig, ongeveer 5 mm groot, schaalvormig, met in het midden een vijfhoekige richel om de stijl (met twee stempels). De vijf kroonbladen zijn zeer klein. De vijf vergroeide kelkbladen zijn lichtgeel tot groengeel. De kelkslippen staan eerst af, maar later rollen ze achterover. De bloembodem is bekervormig. Elke bloem heeft vijf meeldraden en een onderstandig vruchtbeginsel. De helmhokken zijn van elkaar gescheiden door een helmbindsel dat ongeveer even breed is als de helmhokken.
|
|
|
|
|
|
Vruchten en zaden-De bessen zijn glanzend helderrood, enigszins doorschijnend, 5-6 (bij tuinstruiken soms tot 10) mm groot, niet behaard, eetbaar en zuur. Ze vormen samen een hangende tros. Gekweekte bessen kunnen ook geelwit zijn. Deze zijn iets minder zuur van smaak. Tweezaadlobbig.
|
|
|
|
|
|
|
| |
Biotoop
Bodem-Zonnige tot meestal halfbeschaduwde plaatsen op vochtige tot vrij natte, matig voedselrijke tot voedselrijke, matig zure tot licht basische (meestal zwak zure) grond (leem, klei, zand en stenige plaatsen).
Groeiplaatsen-Loofbossen, moerasbossen, beekdal- en rivierdalbossen, bosranden, struwelen, heggen, houtwallen, bosjes bij boerderijen, beschaduwde rotsen, binnenduinen, duinstruwelen, duinbossen, langs bosbeken en in knotwilgen.
Verspreiding
Wereld-Oorspronkelijk uit Europa (voornamelijk West-Europa).
Nederland-Inheems. Algemeen.
Vlaanderen-Inheems. Algemeen.
Wallonië-Inheems. Vrij algemeen.
Opmerkingen en toepassingen
Verspreiding gebeurt hoofdzakelijk door vogels en dan met name merels, lijsters en spreeuwen, die de zaden verspreiden via de uitwerpselen. Ze zijn eind juni rijp, dat is omstreeks de herdenkingsdag van de Heilige Johannes. In Duitsland worden de bessen daarom Johannisbeere genoemd.
Keuken-Aalbessen worden vers gegeten of tot sap of jam verwerkt. Ze hebben een laag suikergehalte en bevatten veel vitamine C. Gedroogde bessen kunnen worden verwerkt tot een frisse thee, die de spijsvertering bevordert.
Medicinaal-De volgende eigenschappen worden aan de bessen toegeschreven. aansterkend, afkoelend, bloedzuiverend, eetlust opwekkend, zwak laxerend, spijsvertering bevorderend en urine afdrijvend. kruidenthee, gemaakt wordt van gedroogde aalbesbladeren zouden symptomen van jicht en reuma verlichten en het zou (in een verband) slecht helende wonden beter laten helen. Ook werd het gebruikt om te gorgelen tegen infecties in de mond.
Cultuur-In cultuur is ook een vorm met witte bessen (deze zijn minder zuur). De gekweekte aalbes is vermoedelijk ontstaan uit een bastaard van Ribes rubrum (Aalbes) en Ribes spicatum (Trosbes).
Bewaren-Aalbessen kunnen enkele dagen in de koeling worden bewaard. Ze kunnen ook heel goed worden ingevroren.
Vermeerderen-Afleggen. Een tak op de grond vastzetten en afdekken met grond. Nadat de tak goed is gaan wortelen, kan deze van de moederplant af. Deze manier van vermeerderen is het meest eenvoudig, doordat de afgelegde tak voeding en water van de moederplant krijgt. Daardoor droogt deze niet snel uit. Bij stekken moet je er voor zorgen dat de stek niet uitdroogt. Een normale stek bestaat uit een stuk twijg van minimaal 25 cm lang en 5 tot 7 mm dik. Je verwijdert de knoppen, behalve de bovenste 4 of 5. Zo krijg je later niet zo snel grondscheuten. De beste periode om stekken te nemen is eind augustus en september. Je moet de stekken direct uitplanten en alle bladeren, behalve de bovenste één tot drie, verwijderen. Je moet ze een seizoen laten doorgroeien voordat je ze verplant. Je kunt Aalbessen ook zaaien, maar dit wordt in de praktijk weinig toegepast.
