Aapjesorchis - Orchis simia

Wilde planten in Nederland en België

Aapjesorchis - Orchis simia

Frysk:

English: Monkey Orchid

Français: Orchis singe

Deutsch: Affen-Knabenkraut

Synoniemen:

Familie: Orchidaceae (Orchideeënfamilie)

Naamgeving (Etymologie): Een afzonderlijke bloem lijkt wel wat op een aapje, vandaar de Nederlandse naam Aapjesorchis. Orchis betekent zaadbal of testikel. De beide wortelknollen lijken namelijk op testikels. Simia betekent aap.

Beschrijving (Klik op een afbeelding om te vergroten).

Levensduur: Overblijvend.

Plantvorm: Kruid.

Winterknoppen: Geofyt.

Bloeimaanden: Mei en juni.

Afmeting: 20-40 cm.

© Hans Hillewaert - CC BY-SA 3.0	Joachim Lutz - CC BY-SA 4.0
Franz Xaver - CC BY-SA 3.0	Björn S - CC BY-SA 2.0

Wortels: Twee ongedeelde, bijna bolronde knollen.

Neuchâtel Herbarium - CC BY-SA 3.0	Neuchâtel Herbarium - CC BY-SA 3.0
Neuchâtel Herbarium - CC BY-SA 3.0	Neuchâtel Herbarium - CC BY-SA 3.0

Stengels: Een rechte of iets bochtige, enigszins kantige stengel, die door de bovenste bladeren wordt omsloten.

Joachim Lutz - CC BY-SA 4.0	Krzysztof Golik - CC BY-SA 4.0
Krzysztof Golik - CC BY-SA 4.0	Bernd Haynold - CC BY 2.5

Bladeren: De drie tot vijf grondstandige bladen zijn langwerpig-lancetvormig of eirond, vrij vlak, glanzend en niet gevlekt. De onderste bladeren staan schuin omhoog. Onderaan groeien enkele kleine, schedevormige bladen.

Björn Sothmann - CC BY-SA 3.0	Bernd Haynold - CC BY-SA 2.0
Bernd Haynold - CC BY-SA 2.0	Joachim Lutz - CC BY-SA 4.0

Bloemen: Tweeslachtig. Een dichte, bolvormige aar. De bovenste bloemen komen eerder in bloei dan de onderste. De drielobbige, 1,4-1,6 cm lange bloemen zijn vuilwit of rozeachtig met vrij vage, paarse vlekjes. De middenlob is tweespletig met een tandje in de uitgerande top. De zijslippen en de twee lobben van de middenslip van de lip zijn paarsrood, bijna draadvormig en omgekruld. De omlaag gerichte spoor is rolrond. De andere bloemdekbladen staan omhoog en lijken samen iets op een muts.

© Hans Hillewaert - CC BY-SA 3.0	Björn Sothmann - CC BY-SA 3.0
Orchi - CC BY-SA 3.0	Joachim Lutz - CC BY-SA 4.0

Vruchten: Een doosvrucht. Eenzaadlobbig. De plant groeit erg traag en produceert pas na vele jaren voor het eerst zaad.

Thomas Bruschi - CC BY-NC-ND 4.0	Thomas Bruschi - CC BY-NC-ND 4.0
Digitale zadenatlas

Biotoop

Bodem: Zonnige of soms licht beschuwde plaatsen op droge tot matig vochtige, stikstofarme en matig voedselarme, kalkrijke, maar soms kalkarme grond (löss, leem, mergel en duinzand).

Groeiplaatsen: Grasland (onbemest kalkgrasland, grazige kalkhellingen en beek- en rivierbegeleidend hooiland), lichte bossen (lichte bossen), bosranden, struwelen (open plaatsen en struweelranden) en zeeduinen. Vooral in berg- en heuvelgebieden.

Verspreiding

Wereld: Zuidwest- en West-Europa, het Middellandse-Zeegebied en Zuidwest-Azië. Noordelijk tot in Nederland en Zuidoost-Engeland.

Nederland: Zeer zeldzaam in Zuid-Limburg en in de Hollandse duinen. vroeger ook in de duinen bij Scheveningen.

Vlaanderen: Zeer waarschijnlijk verdwenen. Vroeger in de Voerstreek.

Wallonië: Zeer zeldzaam in het Maasgebied en in La Calestienne.

Oude illustraties (Klik op een afbeelding om te vergroten).

Flora Batava, deel 23, Jan Kops, F.W. van Eeden en L.Vuyck (1911	Die Orchidaceen Deutschlands, Deutsch-Oesterreichs und der Schweiz, M. Schulze (1894)
Orchideen Deutschland, Müller, Walter Dr. F. Kränzlin (1904)	Pflanzenleben des Schwarzwaldes, Friedrich Oltmanns (1922)
English Botany, or Coloured Figures of British Plants, deel 9, J.E. Sowerby (1869)	British entomology, deel 6, J. Curtis (1823-1840)
Curtis's Botanical Magazine, deel 62, William Jackson Hooker (1835)	Flore illustré de Nice et des Alpes-maritimes. Iconographie des Orchidées. J.B. Barla (1868)