Absintalsem - Artemisia absinthium

Frysk: Aalst

English: Wormwood

Français: Armoise absinthe

Deutsch: Echter Wermut

Synoniemen:

Familie: Asteraceae (Composietenfamilie)

Naamgeving (Etymologie): Er zijn meerdere verklaringen voor de naam. Artemisia zou kunnen afstammen van het Griekse artemès (gezond), vanwege de vele geneeskrachtige eigenschappen van de soorten van dit geslacht. Een tweede mogelijkheid is dat de naam is afgeleid van de godin van geboorte en vrouwen Artemis Eileythyia (de planten werden gebruikt bij vrouwenziektes). Ook is wel geopperd dat Artemis is vernoemd naar koningin Artemisia van Halikarnassos in Karië, die voor haar echtgenoot een beroemd mausoleum liet bouwen. Absinthium (Grieks) is afgeleid van a (zonder) en psinthos (genoegen), m.a.w. geen genoegen, vanwege de bittere smaak.

Beschrijving (Klik op een afbeelding om te vergroten).

Levensduur: Overblijvend.

Plantvorm: Kruid of halfstruik.

Winterknoppen: Hemikryptofyt.

Hoofdbloei: Juli t/m september.

Afmeting: 60-120 cm.

Wortels: Aan de wortelstok ontspringen verhoutende, opstijgende takken met bladrozetten.

Stengels: Polvormend. De opstijgende stengels verhouten aan de voet. Ze zijn gegroefd, grijsbehaard en verspreiden een sterke, kruidige geur.

Bladeren: De onderste bladen zijn drievoudig (soms tweevoudig) veervormig gedeeld en hebben een naar de voet verbrede bladsteel, de bovenste zijn niet stengelomvattend. De vrij korte bladslippen zijn spatelvormig, althans bij de onderste bladeren, naar de top zijn ze eerst verbreed en dan versmald en vaak afgerond. De gesteelde bladen zijn aan beide zijden grijs zijdeachtig viltig en de bladslippen zijn 2-3 mm breed.

Bloemen: Polygaam. De bloemen groeien in lange pluimen. De knikkende, bolronde hoofdjes (3 tot 4 mm in doorsnee) bevatten citroengele bloemen. Ze hebben een lang behaarde bloemhoofdjesbodem. De buitenste bloemen zijn vrouwelijk, korter dan de omwindselbladen, smal buisvormig en met uitstekende stempellobben. Het omwindsel is 3-5 mm breed (meer breed dan lang).

Vruchten: Een eenzadige dopvrucht of nootje. De zaden zijn langlevend (langer dan vijf jaar).Tweezaadlobbig.

Giftigheid: Zwak giftig.

Biotoop

Bodem: Zonnige, open plaatsen op droge, matig voedselarme tot meestal matig voedselrijke, met name stikstofrijke, kalkhoudende, omgewerkte grond (stenige plaatsen, zand en leem).

Groeiplaatsen: Zeeduinen (ruderale plaatsen, zoals bij stortplaatsen en bunkers), dijken, bermen, ruigten, langs spoorwegen (spoorwegterreinen), waterkanten (grindbanken langs de Maas), braakliggende grond, omgewerkte en vaak met puin of afval vermengde bodems, plantsoenen, tegen muren, haventerreinen, industrieterreinen, bij molens en meelfabrieken, tussen straatstenen en halfverhardingen.

Verspreiding

Wereld: Oorspronkelijk uit Europa.

Nederland: Archeofyt. Vrij zeldzaam.

Vlaanderen: Archeofyt. Zeldzaam.

Wallonië: Archeofyt. Zeldzaam.

Toepassingen

Medicinaal: De plant staat bekend als een van de bitterste kruid.en. Aan de knoppen wordt een geneeskrachtige werking toegeschreven. Het werd als geluksbrenger gedragen, als talisman tegen kwade geesten, vermoeidheid en alle mogelijke ongemakken. Daar het een opwekkend middel is, schrijft Munting in 1696: Alsem is ondienstig voor de geen die van een hitzige natuur of vol bloed zijn. Dodoens schrijft o.a.: Alsem is goed voor maag en gal, verwekt eetlust. Paqué schrijft: Absintalsem is versterkend en aanzettende, in het bijzonder voor de maag en vermeerdert de eetlust. Voor de ontdekking van kinine was absintalsem het koortsverdrijvende middel bij uitstek en het is wormafdrijvend.

Verfplant: In water gekookt levert Absintalsem een gele kleurstof, die voor het verven van textiel is te gebruiken.

Keuken: Het bittere aftreksel van deze knoppen vormt een belangrijk bestanddeel van de dranken vermouth (vandaar de Duitse naam Wermut) en absintlikeur. Langdurig gebruik van absintlikeur veroorzaakt zenuw- en hersenbeschadiging. Sinds het begin van de 20ste eeuw is de fabricage van absintlikeur in veel landen verboden.

Vermeerderen: Zaaien van april tot juni. Stekken: planten kun je ook vermeerderen door jonge scheuten te stekken in de zomer.

Wetenswaardigheden

Sinds de oudheid is Absintalsem een symbool van bitterheid, verjager van boze geesten, heksen en insekten, eetlustopwekker en medicijn tegen vele ziekten en kwalen.

Oude illustraties (Klik op een afbeelding om te vergroten).

2001-2022 K.M. Dijkstra - cc by-nc-sa 3.0 nl