Beklierde ogentroost - Euphrasia officinalis

Frysk:

English: Eyebright

Français: Euphraise officinale

Deutsch: Wiesen-Augentrost

Synoniemen: Euphrasia rostkoviana, Euphrasia montana, Krijtogentroost

Familie: Orobanchaceae (Bremraapfamilie)

Naamgeving (Etymologie): Ogentroost dankt zijn naam aan de vermeende geneeskracht (troost) bij oogziektes. De gekleurde aders in de bloem leken op de aders in het menselijke oog en vroeger dacht men dat de plant daardoor oogkwalen zou kunnen genezen. De geslachtsnaam Euphrasia stamt uit het Grieks en betekent opgewekt. Officinalis komt van het Latijnse officium (werkplaats, in plantkundig/medische verband is dat de apotheek). Officinalis betekent dus in gebruik in de apotheek / geneeskrachtig.

Ondersoort: Euphrasia officinalis subsp. monticola (Euphraise glanduleuse - Berg-Augentrost). Deze ondersoort was zeer zeldzaam in het oosten van Wallonië, maar is daar al voor 1980 verdwenen.

Opmerking: De Euphrasiasoorten zijn bijzonder lastig van elkaar te onderscheiden, ook al doordat soorten met elkaar kunnen hybridiseren (kruisen).

Beschrijving (Klik op een afbeelding om te vergroten).

Levensduur: Eenjarig.

Plantvorm: Kruid (halfparasiet).

Winterknoppen: Therofyt.

Hoofdbloei: Mei t/m oktober.

Afmeting: 10-40 cm.

Bernd Haynold - CC BY-SA 3.0	Jean-Jacques Houdré - tela-botanica.org - CC BY-SA 2.0 FR
Michel Tasson - GPL	Andrea Moro - dryades.units.it/cercapiante - CC BY-SA 4.0

Wortels

herbariaunited.org	herbariaunited.org
herbariaunited.org	herbariaunited.org

Stengels: De zachtharige stengels zijn begroeid met vele lange klierharen, vaak aan de voet vertakt en rood aangelopen.

Andrea Moro - dryades.units.it/cercapiante - CC BY-SA 4.0	Enrico Blasutto - CC BY-SA 3.0
Hugues Tinguy - tela-botanica.org - CC BY-SA 2.0 FR	Andrea Moro - dryades.units.it/cercapiante - CC BY-SA 4.0

Bladeren: De licht- tot donkergroene, eironde tot langwerpige blaadjes zijn getand.

Andrea Moro - dryades.units.it/cercapiante - CC BY-SA 4.0	Filippo Bozzalla B. - CC BY-NC-ND 4.0
Enrico Blasutto - CC BY-SA 3.0	Andrea Moro - dryades.units.it/cercapiante - CC BY-SA 4.0

Bloemen: Tweeslachtig. De onderste schutbladen zijn driehoekig tot eirond met tenmisnte lange klierharen op de randen. De kroonbuis verlengt zich sterk tijdens de bloei, zodat de kroon tenslotte (0,7-)0,9-1,3(-(1,5) cm lang wordt. De bloemen zijn wit met een gele keel. De bovenlip is vaak lichtpaars.

Andrea Moro - dryades.units.it/cercapiante - CC BY-SA 4.0	Enrico Blasutto - CC BY-SA 3.0
Benjamin Zwittnig - CC BY 2.5 si	Björn S... - CC BY-SA 2.0

Vruchten: De rijpe doosvrucht is even lang als of korter dan de kelk. Tweezaadlobbig.

Pierfranco Arrigoni - CC BY-NC-ND 4.0	Claudio Severini - CC BY-NC-ND 4.0
James Lindsey - CC BY-SA 3.0	©2006 Digital Plant Atlas - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Biotoop

Bodem: Zonnige, iets open plaatsen op matig droge tot matig vochtige, matig voedselarme tot matig voedselrijke, kalkrijke, zelden kalkarme grond (mergel en stenige plaatsen). Beklierde ogentroost is een halfparasiet, die woekert op grassen en cypergrassen.

Groeiplaatsen: Grasland (kalkgrasland). De wortels van de plant onttrekken water en zouten aan de wortels van andere planten, maar is zelf ook in staat tot fotosynthese.

Verspreiding

Wereld: West-Azië, Oost- en Midden-Europa, westelijk tot in Nederland en Groot-Brittannië.

Nederland: Zeer zeldzaam in Zuid-Limburg.

Vlaanderen: Zeldzaam.
Wallonië: Zeldzaam.

Toepassingen

Medicinaal: Beklierde ogentroost wordt bij oogontstekingen (volgens de tekenleer leek de bloem met zijn paarse en gele stippen en streepjes erg op een ziek oog), maar ook bij hoofdpijn en maagpijn gebruikt. Een aftreksel werd gebruikt bij hoest en keelpijn, maar dit drankje smaakte nogal bitter en deed het slijmvlies samentrekken. Ook werd het soms toegepast bij vergeetachtigheid.

Oude illustraties (Klik op een afbeelding om te vergroten).

Flora Batava, deel 2, Jan Kops (1807)	Flora Batava, deel 28, Jan Kops, F.W. van Eeden, L.Vuyck, W. J. Lütjeharms en A. de Wever (1934)
Afbeeldingen der artseny-gewassen met derzelver Nederduitsche en Latynsche beschryvingen, deel 1, Dirk Leonard Oskamp (1796)	Flora Danica, Georg Christian Oeder e.a. (1761-1883)
Flora von Deutschland, Österreich und der Schweiz, Prof. Dr. Otto Wilhelm Thomé (1885-1905)	Deutschlands flora, deel 1, J. Sturm, J.W. Sturm (1796-1798)
Svensk botanik, J.W. Palmstruch e.a. (1807-1838)	Bilder ur Nordens Flora, Carl Axel Magnus Lindman (1917-1926)
Herbier de la France, deel 6, P. Bulliard (1776-1783)	Flora regni borussici, deel 2, A.G. Dietrich (1834)
Flora Londinensis, deel 5, William Curtis (1784-1788)	English Botany, or Coloured Figures of British Plants, deel 6, J.E. Sowerby (1866)
British entomology, deel 4, J. Curtis (1823-1840)	Medical Botany, deel 3, W. Woodville, W.J. Hooker, G. Spratt (1832)
Flore médicale, deel 3, F.P. Chaumeton (1830)	Atlas des plantes de France, deel 3, Amédée Masclef (1893)
Flora Parisiensis, deel 7, P. Bulliard (1776-1781)	Flora homoeopathica, deel 1, E. Hamilton (1852)
Herbarium Blackwellianum, deel 5, E. Blackwell (1765)	Botanischer Bilderatlas nach dem natürlichem Pflanzensystem, K. Hoffmann, E. Dennert (1911)
Euphrasia minus ramosa flore ex caeruleo purpurascente Hortus Eystettensis, deel 2, Bessler, Basilius (1620)	New Kreüterbuch, L. Fuchs (1543)

2001-2022 K.M. Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL