Christoffelkruid - Actaea spicata

Frysk:

English: Baneberry

Français: Actée en épi

Deutsch: Christophskraut

Synoniemen: Zwarte gifbes

Familie: Ranunculaceae (Ranonkelfamilie)

Naamgeving (Etymologie): Door de giftigheid van de plant en met name de bessen werd de soort Zwarte gifbes genoemd. Later werd de Middeleeuwse naam ChristoffelKruid. (Herba Sancti Christophori) weer in ere hersteld. Actaea komt van actaia (vlier), naar de oppervlakkige gelijkenis van de bladen en bessen met die van de vlierstruik. Spicata betekent aardragend. Dit slaat op de bloeiwijze (de bloemstelen hebben wel wat van een aar).

Beschrijving (Klik op een afbeelding om te vergroten).

Levensduur: Overblijvend.

Plantvorm: Kruid.

Winterknoppen: Hemikryptofyt.

Hoofdbloei: Mei en juni(-augustus).

Afmeting: 30-60 cm.

Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL	Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL
Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL	Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Wortels

herbariaunited.org	herbariaunited.org
herbariaunited.org	herbariaunited.org

Stengels: De sterk vertakte stengels zijn kaal.

Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL	Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL
Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL	Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Bladeren: De geurende, lang gesteelde bladeren zijn 20-30 cm lang. Ze zijn dubbel tot drievoudig drietallig met gespleten (één- tot tweevoudig geveerde) topblaadjes. De deelblaadjes zijn grof gezaagd. De stengelbladen zijn kleiner.

Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL	Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL
Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL	Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Bloemen: Tweeslachtig. De kleine bloemen vormen samen dichte eivormige trossen met afvallende schutblaadjes. De kelkbladen en kroonbladen zijn wit. De meestal vier (drie tot vijf) eironde kelkbladen zijn allemaal even groot. Ze zijn korter dan de meeldraden. De bloemblaadjes vallen al af bij het begin van de bloei. De kelkbladen zijn groter dan de vier of meer spatelvormige kroonbladen. Elke bloem heeft één stamper en veel meeldraden, die dus veel langer dan bloemblaadjes zijn.

Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL	Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL
Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL	Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Vruchten: Een bes. De zwarte, langwerpige bessen (1-1,1 cm) zijn giftig. Tweezaadlobbig.

Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL	Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL
Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL	Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Giftigheid: Giftig.

Biotoop

Bodem: Beschaduwde plaatsen op vochtige, vrij voedselarme, kalkrijke grond (mergel, zand, leem, zavel en stenige plaatsen).

Groeiplaatsen: Bossen (kalkrijke loofbossen en hellingbossen), bosranden, rotsspleten, steile dalwanden en grubben.

Verspreiding

Wereld: Europa, vanaf Noorwegen, Noord-Engeland en Noord-Spanje verder naar het oosten tot in de Kaukasus en West-Siberië. Het mijdt de laagvlakte in West-Europa.

Nederland: Zeldzaam in Zuid-Limburg.

Vlaanderen: Zeer zeldzaam in de Voerstreek.
Wallonië: Zeldzaam in het Maasgebied, in Lotharingen en in de Ardennen.

Oude illustraties (Klik op een afbeelding om te vergroten).

Flora Batava, deel 17, Jan Kops en F.W. van Eeden (1885)	Afbeeldingen der artseny-gewassen met derzelver Nederduitsche en Latynsche beschryvingen, deel 3, Johan Carl Krauss (1796)
Deutschlands flora, deel 6, J. Sturm, J.W. Sturm (1806-1808)	Flora von Deutschland, Österreich und der Schweiz, Prof. Dr. Otto Wilhelm Thomé (1885-1905)
Flora Danica, Georg Christian Oeder e.a. (1761-1888)	Bilder ur Nordens Flora, deel 1, Carl Axel Magnus Lindman (1922-1926)
Botanischer Bilderatlas nach De Candolle's Natürlichem Pflanzensystem, Carl Hoffmann (1884)	Kräuterbuch, Unsere Heilpflanzen in Wort und Bild, Friedrich Losch (1914)
Flora regni borussici, deel 8, A.G. Dietrich (1840)	English Botany, or Coloured Figures of British Plants, deel 1, J.E. Sowerby (1863)
British entomology, deel 2, J. Curtis (1823-1840)	British phaenogamous botany, deel 3: W. Baxter (1834-1843)
Pflanzenleben des Schwarzwaldes, Friedrich Oltmanns (1927)	Flora Parisiensis, deel 6, P. Bulliard (1776-1781)
Phytanthoza iconographia, deel 2, J.W. Weinmann (1739)	Rariorum plantarum historia, deel 2, C. Clusius (1601)
Atlas des plantes de France, deel 2, Amédée Masclef (1890)	Herbier de la France, deel 2, P. Bulliard (1776-1783)
Hortus Eystettensis, deel 2, Bessler, Basilius (1620)

2001-2022 K.M. Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL