Echte koekoeksbloem - Silene flos-cuculi

Frysk: Kraneblom

English: Ragged Robin

Français: Fleur de coucou

Deutsch: Kuckuckslichtnelke

Synoniemen: Lychnis flos-cuculi

Familie: Caryophyllaceae (Anjerfamilie)

Naamgeving (Etymologie): De naam is mogelijk ontstaan doordat de planten bloeien als de Koekoek weer in het land is en begint te roepen. In de bladoksels zie je vaak schuim, waarin de larve van een schuimcicade leeft (het koekoeksspuug). Het zou dus ook kunnen dat de naam daarvan afkomstig is. Silene verwijst naar de bosgod Silenus, de Griekse vader van de silenen, die vaak met een dikke buik, net als de kelk van sommige soorten, dronken en rijdend op een ezel werd afgebeeld. Volgens anderen stamt silene af van het Griekse sialon (speeksel), omdat vele soorten kleverig zijn. Flos-cuculi betekent koekoeksbloem.

Beschrijving (Klik op een afbeelding om te vergroten).

Levensduur: Overblijvend.

Plantvorm: Kruid.

Winterknoppen: Hemikryptofyt.

Bloeimaanden: Mei, juni, juli, soms ook augustus, september, oktober.

Afmeting: 30-90 cm.

Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL	Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL
Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL	Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Wortels

Neuchâtel Herbarium - CC BY-SA 3.0	Neuchâtel Herbarium - CC BY-SA 3.0
Neuchâtel Herbarium - CC BY-SA 3.0	Neuchâtel Herbarium - CC BY-SA 3.0

Stengels: De vaak vertakte stengels zijn behaard. Onder de knopen zijn ze niet kleverig.

Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL	Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL
Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL	Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Bladeren: De kruisgewijs staande rozetbladen zijn vaak paars aangelopen. Ze zijn spatelvormig, vaak gewimperd en gesteeld. De tegenoverstaande, tot 10 cm lange stengelbladen zijn zittend, langwerpig en met een spitse top. De bladrand is gaaf.

Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL	Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL
Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL	Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Bloemen: Tweeslachtig. Een losse, gaffelvormig vertakte bloeiwijze. De bloemen zijn rozerood, zelden wit en 3-4 cm. De vijf kroonbladen zijn in vier smalle slippen verdeeld. De vaak roodachtige kelk heeft tien nerven. De vijf kelktanden zijn korter dan de buis van de kelk. Elke bloem heeft veel meeldraden en vijf stijlen. Het vruchtbeginsel is bovenstandig.

Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL	Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL
Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL	Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Vruchten: Een doosvrucht. Deze is niet gesteeld en bevat één hok zonder tussenschotten. De zaden zijn langlevend (langer dan vijf jaar). Tweezaadlobbig.

Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL	Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL
Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL	Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Biotoop

Bodem: Zonnige of soms licht beschaduwde plaatsen op vochtige tot natte, matig voedselrijke grond (zand, leem, lichte klei, zavel en veen).

Groeiplaatsen: Grasland (hooiland, beekdalgrasland, boezemland en langs greppels, nat en matig bemest grasland), bermen, waterkanten (slootkanten), zeeduinen (duinvalleien), bossen (lichte loofbossen) en kapplekken.

Verspreiding

Wereld: Het grootste deel van Europa, oostelijk tot in Centraal-Siberië. Ingeburgerd in het oosten van Noord-Amerika.

Nederland: Vrij algemeen, maar zeldzaam in de zeekleigebieden van Zeeland, Groningen en Fryslân en in Zuid-Limburg.

Vlaanderen: Vrij algemeen. Afgenomen.
Wallonië: Vrij algemeen.

Wetenswaardigheden

In de Middeleeuwen werd Koekoeksbloem gebruikt voor het vlechten van kransen en bloemenkronen. De plant bevat saponine, een zeepachtige, giftige stof.

Oude illustraties (Klik op een afbeelding om te vergroten).

Flora Batava, deel 1, Jan Kops (1800)	Crayebloemkens Cruijdeboek, deel 2, Rembert Dodoens. Bloemen, welrieckende cruyden, saden, ende dyer ghelijcken (1554)
Flora von Deutschland, Österreich und der Schweiz, Prof. Dr. Otto Wilhelm Thomé (1885-1905)	Bilder ur Nordens Flora, Carl Axel Magnus Lindman (1917-1926)
Flora Danica, Georg Christian Oeder e.a. (1761-1888)	English Botany, or Coloured Figures of British Plants, deel 2, J.E. Sowerby (1864)
Flora Londinensis, deel 1, William Curtis (1775-1777)	British moths and their transformations, deel 2, Henry Noel Humphreys, John Obadiah Westwood (1845)
Illustrations of the British Flora, Walter Hood Fitch (1924)	British entomology, deel 6, J. Curtis (1823-1840)
British phaenogamous botany, deel 1: W. Baxter (1834-1843)	Botanischer Bilderatlas nach dem natürlichem Pflanzensystem, K. Hoffmann, E. Dennert (1911)
Unkrauttaflen - Weed plates - Planches des mauvaises herbes - Ugressplansjer, E. Korsmo (1934-1938)	Atlas des plantes de France, deel 2, Amédée Masclef (1890)
Flora Parisiensis, deel 2, P. Bulliard (1776-1781)	Grandes Heures Anne de Bretagne, Jean (Jehan) Bourdichon (1503-1508)
Flora regni borussici, deel 3, A.G. Dietrich (1835)	Rariorum plantarum historia, deel 1, C. Clusius (1601)Odontitis Plinii pleno flore
Hortus Eystettensis, deel 2, Bessler, Basilius (1620)

2001-2021 K.M. Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL