Gele kornoelje - Cornus mas

Frysk: Giele kornelle

English: Cornelian cherry

Français: Cornouiller mâle

Deutsch: Kornelkirsche

Synoniemen:

Familie: Cornaceae (Kornoeljefamilie)

Naamgeving (Etymologie): Cornus is afgeleid van het Griekse kranaos (hard), vanwege het harde hout of de harde vruchtsteen. Mas betekent mannelijk.

Beschrijving (Klik op een afbeelding om te vergroten).

Levensduur: Overblijvend.

Plantvorm: Struik.

Winterknoppen: Fanerofyt.

Hoofdbloei: Februari en maart.

Afmeting: 3-6 meter.

Stam: De stam is sterk vertakt. Bij oudere struiken is de schors donkerbruin, gegroefd en deze bladdert gedeeltelijk af (op deze plekken zie je dan weer een glad oppervlak).

Takken: De vaak gekronkelde takken zijn grijsachtig geel, maar de jonge takken zijn glad en eerst groen, maar later worden deze grijsbruin.

Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL	Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL
Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL	Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Bladeren: De tegenoverstaande, langwerpig-eironde bladeren verschijnen pas na de bloei. Ze zijn 5-8 cm lang en aan beide kanten groen. Ze hebben drie tot vier paar nerven. Aan de onderkant zijn ze in de hoeken van de nerven behaard. De bladrand is gaaf.

Bloemen: Tweeslachtig. De kruisvormige, gele, 4-5 mm grote bloemen groeien in kleine groepjes met soms tot vijfien bloemen (in okselstandige schermen). Ze zijn kort gesteeld en verschijnen voor de bladeren. De vier kroonbladen zijn 2-3 mm. De vier omwindselbladen zijn geelachtig. Onder de bloem verdikt de steel (hier bevindt zich het onderstandig vruchtbeginsel). Er zijn vier meeldraden en één stijl met stempel.

Vruchten: De eivormige, 1-2 cm lange steenvruchten (bessen) zijn glanzend rood en enigszins sappig. Ze zijn eetbaar, maar hebben een wrange smaak. Tweezaadlobbig.

Biotoop

Bodem: Zonnige tot licht beschaduwde plaatsen op matig droge tot vochtige, matige voedselarme tot matig voedselrijke, kalkrijke grond (mergel en stenige plaatsen).

Groeiplaatsen: Bossen (loofbossen en kalkhellingbossen), struwelen, houtwallen, hellingen, rotsen en bermen van holle wegen.

Verspreiding

Wereld: Zuidwest-Azië, Zuidoost- en Midden-Europa en in de Kaukasus. Noordelijk tot in Nederland.

Nederland: Zeer zeldzaam in Zuid-Limburg en in de duinen. Elders ingeburgerd in stinsenmilieus.

Vlaanderen: Zeldzaam ingeburgerd.
Wallonië: Vrij algemeen. Het meest in het Maasgebied en in de zuidelijke Ardennen.

Toepassingen

Gele kornoelje wordt ook als vruchtboom of sierstruik aangeplant. Rassen met grote vruchten zijn Jolico en Kasanlak.

Kornoeljesiroop
Begin september pluk je de rijpe bessen. Was de bessen en kook ze even met een beetje water. Doe ze door een neteldoek en pers ze goed uit. Voeg bij 1 liter sap een halve kg fijne, witte suiker. Weer even opkoken. Giet de siroop in glazen potjes tot aan de rand vol. Draai het metalen schroefdeksel erop en zet de potten op hun kop weg. Je kunt de siroop langer dan een jaar bewaren, zolang je het potje niet open doet.

Kornoeljejam
Als je liever jam hebt, doe dan geleermiddel (suiker waar je jam mee maakt) bij het aftreksel. Op de verpakking van het geleermiddel staat hoe je de jam moet klaarmaken.Kornoeljejam is lekker bij paté, gestoofde peertjes,wild gerechten, pudding, enz.

Oude illustraties (Klik op een afbeelding om te vergroten).

Flora Batava, deel 17, Jan Kops en F.W. van Eeden (1885)	Afbeeldingen der artseny-gewassen met derzelver Nederduitsche en Latynsche beschryvingen, deel 2, Martinus Houttuyn (1796)
Cruijdeboek, deel 6, Rembert Dodoens. Van der boomen, haghen, ende alle houtachtighe gewassen, en van huerder vruchten, gummen ende sapen ondersceet, fatsoen, naem, natuere, cracht ende werkinghe (1554)	Afbeeldingen der fraaiste, meest uitheemsche boomen en heesters, J.C. Krauss (1840)
Unsere Waldbäume, Sträucher und Zwergholzgewächse, L. Klein (1910)	Vollständige Beschreibung und Abbildung der Sämmtlichen Holzarten, F.L. Krebs (1826)
Repräsentanten einheimischer Pflanzenfamilien in bunten Wandtafeln mit erläuterndem Text, C. Bollmann  (1879-1882)	Curtis's Botanical Magazine, deel 53 C. Curtis (1826)
Traité des arbrisseaux et des arbustes cultivés en France, J.H. Jaume Saint-Hilaire (1825)	Traité des arbres et arbustes, Nouvelle édition, deel 2, H.L. Duhamel du Monceau, P.J. Redouté (1804)
Phytanthoza iconographia, deel 2, J.W. Weinmann (1739)	Hortus Eystettensis, deel 3, Bessler, Basilius (1620)
Flora von Deutschland, Österreich und der Schweiz, Prof. Dr. Otto Wilhelm Thomé (1885-1905)	Deutschlands flora, deel 13, J. Sturm, J.W. Sturm (1828-1830)
Botanischer Bilderatlas nach De Candolle's Natürlichem Pflanzensystem, Carl Hoffmann (1884)	Botanischer Bilderatlas nach dem natürlichem Pflanzensystem, K. Hoffmann, E. Dennert (1911)
Atlas des plantes de France, deel 2, Amédée Masclef (1890)	Flora Parisiensis, deel 1, P. Bulliard (1776-1781)
Grandes Heures Anne de Bretagne, Jean (Jehan) Bourdichon (1503-1508)	Flora Graeca, deel 2, J. Sibthrop, J.E. Smith (1813)
Cornus mascula Plantarum seu stirpium icones, deel 2, M. de Lobel (1581)

2001-2022 K.M. Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL