Gele monnikskap - Aconitum vulparia

Frysk: Gielmûtske

English: Wolfsbane

Français: Aconit tue-loup

Deutsch: Gelber Eisenhut

Synoniemen: Aconitum lycoctonum subsp. vulparia

Familie: Ranunculaceae (Ranonkelfamilie)

Naamgeving (Etymologie): De Nederlandse naam verwijst naar de kapvormige bloem. Aconitum is waarschijnlijk afgeleid van konè (doding). Aconitum komt dan van het Griekse akoniton = giftige plant. Vulparia is afgeleid van het Latijnse vulpus (vos), dus vossenkruid.

Beschrijving (Klik op een afbeelding om te vergroten).

Levensduur: Overblijvend.

Plantvorm: Kruid.

Winterknoppen: Hemikryptofyt.

Hoofdbloei: Juni t/m augustus.

Afmeting: 50-125 cm.

Wortels

europeana.eu - CC BY-SA 3.0	europeana.eu - CC BY-SA 3.0
europeana.eu - CC BY-SA 3.0	Naturalis Biodiversity Center - CC0-1.0

Stengels: Rechtopstaande stengels, die maar weinig behaard zijn.

Bladeren: Wortelrozetbladen en één tot drie stengelbladen met een lange steel. Ze zijn diep handvormig gedeeld met vijf of zeven delen die weer in drieën gespleten (en gezaagd) zijn met meer dan 1 cm brede slippen (ze zijn niet tot de voet ingesneden).

Bloemen: Tweeslachtig. De zittende schutbladen zijn handvormig gedeeld, de hogere enkelvoudig. Met lange, ijle bloemtrossen aan het eind van de stengels en korte trossen aan de boogvormige zijtakken in de oksels van schutbladen. De bloemen zijn bleekgeel en hangen aan gekromde min of meer uitstaande stelen. De helm (het bovenste bloemblad) is smal langwerpig (meer dan dubbel zo hoog als breed), 1½-2,2 cm groot en nauwelijks verwijd aan de voet. De spoor is draadvormig ingerold.

Vruchten: Meestal zijn er drie kokervruchten. Tweezaadlobbig.

Biotoop

Bodem: Halfbeschaduwde tot beschaduwde plaatsen op vochtige, vrij voedselarme tot matig voedselrijke, kalkhoudende grond (leem, löss, mergel en stenige plaatsen).

Groeiplaatsen: Bossen (natte loofbossen, vooral langs beken en bij bronnen) en op rotsachtige plaatsen.

Verspreiding

Wereld: Gebergteplant uit Midden-Europa. Westelijk tot in Nederland en België.

Nederland: Zeer zeldzaam in Zuid-Limburg. Elders soms verwilderd.

Vlaanderen: Verdwenen. Vroeger in de Voerstreek. Na 1967 niet meer aangetroffen.
Wallonië: Zeldzaam in het Maasgebied en in de Ardennen.

Oude illustraties (Klik op een afbeelding om te vergroten).

Flora Batava, deel 22, Jan Kops, F.W. van Eeden en L.Vuyck (1906)	Cruijdeboek, deel 3, Rembert Dodoens. Wortelen, medecynale cruyden, ende quaden hinderlijcke ghewassen (1554)
Afbeeldingen der artseny-gewassen met derzelver Nederduitsche en Latynsche beschryvingen, deel 4, Johann Carl Krauss (1800)	Pflanzenleben des Schwarzwaldes, Friedrich Oltmanns (1927)
Phytanthoza iconographia, deel 1, J.W. Weinmann (1737)	Aconitum lycoctonum flore luteo Hortus Eystettensis, deel 2, Bessler, Basilius (1620)
Florae Austriaceae, deel 4, N.J. von Jacquin (1776)	Herbier de la France, deel 2, P. Bulliard (1776-1783)
Die giftpflanzen der Schweiz, J. Hegetschweiler, J.D. Labram (1839)	Sämmtliche Giftgewächse Deutschlands, E. Winkler (1853)
Icones plantarum medico-oeconomico-technologicarum, deel 3, F.B. Vietz (1806)	New Kreüterbuch, L. Fuchs (1543)
Aconitum luteum ponticum Plantarum seu stirpium icones, deel 1, M. de Lobel (1581)

2001-2022 K.M. Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL