Gevlekte dovenetel en Gestreepte dovenetel - Lamium maculatum

Frysk: Bûnte nettel, Streke sûchnettel

English: Spotted Deadnettle, Variegated Spotted Nettle

Français: Lamier tacheté

Deutsch: Gefleckte Taubnessel

Synoniemen:

Familie: Lamiaceae (Lipbloemenfamilie)

Naamgeving (Etymologie): Dovenetel heeft te maken met de bladen, die lijken op die van de brandnetel, maar zijn niet bezet met brandharen. Lamium is afgeleid van het Griekse woord lamos (muil of keelgat) en heeft betrekking op de muilvormige bloemkroon. Maculatum betekent gevlekt. Variegatum betekent bont gekleurd.

Variëteit: Gestreepte dovenetel (Lamium maculatum ‘Variegatum’) is een varieteit van Gevlekte dovenetel.

Beschrijving (Klik op een afbeelding om te vergroten).

Levensduur: Overblijvend.

Plantvorm: Kruid.

Winterknoppen: Hemikryptofyt.

Hoofdbloei: April, mei, juni, juli, augustus, september, oktober, november.

Afmeting: Gevlekte dovenetel: 30-60 cm.
Gestreepte dovenetel: 20-50 cm.

Gestreepte dovenetel

Hedwig Storch - CC BY-SA 3.0	K.M. Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL
K.M. Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL	Hardyplants - CC0

Wortels: Wortelende bovengrondse uitlopers.

Stengels: De holle, rechtopstaande of kruipende stengels zijn vierkantig. Er zijn alleen bovengrondse uitlopers. Vaak worden er grote matten gevormd.

Gestreepte dovenetel

Meneerke bloem - CC BY-SA 3.0	Salicyna - CC BY-SA 4.0
© M Hospers - CC BY-NC-ND 3.0	Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Bladeren: Gevlekte dovenetel: De in de winter groen blijvende, tegenoverstaande bladeren zijn gesteeld, driehoekig-eirond, met groffe tanden en een spits toelopende top. In het midden zie je vaak een witte vlek (met met een witte streep midden op het blad is de Gestreepte dovenetel).
Gestreepte dovenetel: De wintergroene bladeren zijn gesteeld, driehoekig-eirond, met groffe tanden en met in het midden een witte streep.

Gestreepte dovenetel

Jamain - CC BY-SA 3.0	Hans B. - Public Domain
Salicyna - CC BY-SA 4.0	John Breugelmans - verspreidingsatlas.nl

Bloemen: Tweeslachtig. De paarsrode of soms witte, roze of vleeskleurige bloemen zijn 2-3½ cm. De onderlip is donker gevlekt en hartvormig met tandvormige zijslippen. De haarring in de gebogen kroonbuis loopt overdwars. De kelk is korter dan de kroonbuis. De kelktanden zijn duidelijk korter dan die van Witte dovenetel en Gele dovenetel. De helmknoppen zijn paarsbruin met oranje stuifmeel. Het bovenstandig vruchtbeginsel is vierhokkig.

Gestreepte dovenetel

© Erik van Beers - CC BY 3.0	Hans Adema - verspreidingsatlas.nl
Hedwig Storch - CC BY-SA 3.0	Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Vruchten: Een splitvrucht. Het vruchtbeginsel ontwikkelt vier nootjes met een mierenbroodje (dat is een oliehoudend aanhangsel waar mieren dol op zijn. Zij verslepen de zaden en zorgen zo voor de verspreiding). Tweezaadlobbig.

Gestreepte dovenetel

Epibase - CC BY 3.0

4028mdk09 - CC0

Biotoop

Bodem: Gevlekte dovenetel: Half tot licht beschaduwde plaatsen op vochtige, voedselrijke, humeuze, vaak kalkhoudende grond (slibrijk zand, löss, leem en zandige rivierklei).
Gestreepte dovenetel: Meestal licht beschadwde plaatsen op vochtige, voedselrijke en vaak omgewerkte grond.

Groeiplaatsen: Gevlekte dovenetel: Bossen (loofbossen, populierplantages en grienden), bosranden, houtwallen, heggen, struwelen, hakhout, in knotwilgen, dijken, ruigten, waterkanten (rivieroevers), plantsoenen, parken, bermen en ruige grazige plaatsen.
Gestreepte dovenetel: Bossen (lichte loofbossen), struwelen, bermen en waterkanten. Vaak verwilderd uit tuinen.

Verspreiding

Wereld: Zuidwest-Azië, Zuid- en Oost- en Midden-Europa. Van Noord-Portugal en Zuid-Italië tot Midden-Rusland en de Kaukasus. Noordwestelijk tot in Nederland. Ingeburgerd in Noord-Amerika.

Nederland: Gevlekte dovenetel: Vrij algemeen in Zuid-Limburg, bij Nijmegen en plaatselijk langs de rivieren, westelijk tot de Oude Maas, noordelijk tot bij Zalk. Elders zeldzaam tot zeer zeldzaam.
Gestreepte dovenetel: Vrij algemeen. Gestreepte dovenetel wordt veel gekweekt en is via tuinafval verwilderd. Ingeburgerd tussen 1950 en 1974.

Gevlekte dovenetel

Gestreepte dovenetel

Vlaanderen: Gevlekte dovenetel: Vrij algemeen.
Gestreepte dovenetel: Vrij algemeen.
Wallonië: Gevlekte dovenetel: Vrij algemeen. Het meest  in de Maasvallei en Lotharingen.
Gestreepte dovenetel: Zeldzaam.

Gevlekte dovenetel

Gestreepte dovenetel

Oude illustraties (Klik op een afbeelding om te vergroten).

Flora Batava, deel 9, Jan Kops en Johannes Everhardus van der Trappen (1846)	Botanischer Bilderatlas nach De Candolle's Natürlichem Pflanzensystem, Carl Hoffmann (1884)
Botanischer Bilderatlas nach dem natürlichem Pflanzensystem, K. Hoffmann, E. Dennert (1911)	Botanische Wandtafeln, A. Peter (1901)
Favourite flowers of garden and greenhouse, deel 3, E. Step, D. Bois (1896-1897)	English Botany, or Coloured Figures of British Plants, deel 7, J.E. Sowerby (1867)
Iconographia botanica seu plantae criticae, H.G.L. Reichenbach (1823-1832)	Grandes Heures Anne de Bretagne, Jean (Jehan) Bourdichon (1503-1508)
Flora Danica, Georg Christian Oeder e.a. (1761-1888)	Flora regni borussici, deel 2, A.G. Dietrich (1834)
Flora Londinensis, deel 1, William Curtis (1775-1777)	Herbarium Blackwellianum, deel 2, E. Blackwell (1754)

2001-2021 K.M. Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL