Gewone berenklauw - Heracleum sphondylium subsp. sphondylium

Frysk: Bearepoat

English: Hogweed

Français: Berce sphondyle

Deutsch: Wiesen-Bärenklau

Synoniemen:

Familie: Apiaceae (Schermbloemenfamilie)

Naamgeving (Etymologie): Heracleum is genoemd naar de god Heracles of Hercules, vanwege de grootte van de plant en de grote geneeskracht, die men haar toeschreef. Sphondylium betekent wervel (in dit geval de opgeblazen stengelknoop). Sibericum verwijst naar Siberië.

Ondersoort: Een tweede ondersoort is Heracleum sphondylium subsp. sibiricum. Deze ondersoort is o.a. gevonden op Texel.

Beschrijving (Klik op een afbeelding om te vergroten).

Levensduur: Overblijvend of tweejarig.

Plantvorm: Kruid.

Winterknoppen: Hemikryptofyt.

Hoofdbloei: Mei t/m november.
Heracleum sphondylium subsp. sibiricum: Deze ondersoort kan al in april beginnen te bloeien.

Afmeting: 90-150 cm.

Wortels: Een penwortel.

Stengels: De rechtopstaande, borstelig behaarde stengels zijn hol, kantig, gegroefd, niet rood gevlekt en 0,5-2 cm dik.

Bladeren: De wortelbladen zijn borstelharig, rondachtig of eirond, 20-50 cm lang en veerdelig of geveerd met grote, breed eironde tot langwerpige, diep gelobde of grof getande slippen. De verspreidstaande bovenste bladen hebben een sterk opgeblazen bladsteel. Deze bladen zijn geveerd met vijf tot soms negen deelbladen met vaak een gelobde of gespleten rand.

Bloemen: Tweeslachtig. De bloemschermen worden tot 20 cm breed en bestaan uit (twaalf-)vijftien tot vijfenveertig stralen. De bloemen zijn wit of zelden roze tot paars aangelopen en 0,5-1 cm groot. De kroonbladen van de buitenste, stralende bloemen zijn duidelijk verschillend van grootte. De kroonbladen zijn aan de top 1,5- 4 mm diep ingesneden. Van onderen zijn ze meestal kort behaard. Er zijn nul tot drie omwindselbladen. De omwindselblaadjes (onder de schermpjes) zijn 5-15 mm lang. Het onderstandig vruchtbeginsel is tweehokkig met twee stijlen.
Heracleum sphondylium subsp. sibiricum: Deze ondersoort heeft geelgroene (zelden paars aangelopen) bloemen. De 1,7-2,6 mm lange, kale kroonbladen zijn aan de top niet ingesneden. De buitenste bloemen zijn niet of weinig stralend. De bloemen verschillen nauwelijks in grootte. De omwindselblaadjes zijn 2-7 mm lang.

Vruchten en zaden: De tweedelige, elliptische tot rondachtige splitvruchten zijn afgeplat met brede vleugels, meestal dicht behaard of zelden pukkelig en 0,7-1,1 cm lang. De deelvruchten zijn eenzadig. De zaden zijn zeer kortlevend (korter dan één jaar). Tweezaadlobbig.
Heracleum sphondylium subsp. sibiricum: De vruchten zijn kaal tot pukkelig.

Biotoop

Bodem: Zonnige tot licht beschaduwde plaatsen op matig droge tot vochtige, matig voedselrijke tot voedselrijke grond (zand, leem, zavel, klei, mergel en kleiig veen). Niet op brakke of zilte grond.

Groeiplaatsen: Bossen (loofbossen en grienden), bosranden, struwelen, grasland (ruig grasland en hooiland), bermen, dijken, waterkanten (o.a. langs greppels), ruigten, braakliggende grond, plantsoenen en moerassen (rietland).

Verspreiding

Wereld: Vrijwel heel Europa, West-Azië en Noordwest-Afrika.

Nederland: Inheems. Algemeen.

Heracleum sphondylium subsp. sibiricum

Vlaanderen: Inheems. Algemeen.

Wallonië: Inheems. Algemeen.

Toepassingen

De plant bevat etherische olie met furocoumarinen, die onder invloed van licht op de huid ontstekingen kan veroorzaken. In Rusland, Estland, Letland en Litouwen worden de stengels in de zon te drogen gelegd. Op de stengel vormen zich dan zoete, witte kristallen. De jonge plant is nog niet giftig. De 15 tot 20 cm lange, jonge stengels kunnen gegeten worden. Ze moeten geplukt worden voordat het blad zich gaat ontvouwen. Oudere stengels kunnen geschild gegeten worden. Bij het schillen moet dan wel handschoenen gedragen worden om huidirritatie te voorkomen.

Oude illustraties (Klik op een afbeelding om te vergroten).

2001-2022 K.M. Dijkstra - cc by-nc-sa 3.0 nl