Groot heksenkruid - Circaea lutetiana

Frysk: Heksekrûd

English: Enchanter's-nightshade

Français: Circée de Paris

Deutsch: Großes Hexenkraut

Synoniemen:

Familie: Onagraceae (Teunisbloemfamilie)

Naamgeving (Etymologie): De naam heksenkruid is ontstaan doordat de mensen vroeger geloofden dat als je de plant in het bos aantrof, je er zeker van kon zijn dat heksen je op een dwaalspoor zouden brengen of dit al hadden gedaan. Circaea komt van Circaeus (betoverend). Circaea is genoemd naar de tovenares Circe uit de Griekse mythologie, die zeer bedreven was in kruidenkennis. Lutetiana komt van het Latijnse Lutetia (Parijs), dus uit Parijs.

Beschrijving (Klik op een afbeelding om te vergroten).

Levensduur: Overblijvend.

Plantvorm: Kruid.

Winterknoppen: Geofyt.

Hoofdbloei: Juni, juli en augustus.

Afmeting: 20-70 cm.

Wortels: Een kruipende wortelstok met lange, witte tot bleekroze, vertakte, ondergrondse uitlopers van ongeveer 2 mm dikte. Worteldiepte tot 10 cm.

Stengels: De rechtopstaande stengels zijn kort behaard en meestal onder de bloeiwijze niet vertakt (zolang de top niet wordt beschadigd).

Bladeren: De tegenoverstaande bladeren zijn eirond, dof, aan de voet zwak hartvormig, spits, gesteeld, getand en worden 5-10 cm lang. Ze zijn behaard op de nerven.

Bloemen: Tweeslachtig. De bloemen groeien in ijle trossen. De twee kroonbladen zijn wit of roze, 2-4 mm lang en diep uitgerand. Een goed ontwikkelde honingklier in de kelkbuis van 0,2-0,4 mm lengte. Bloemstelen zonder schutbladen.

Vruchten: Een eenzadige dopvrucht of nootje. De 3-4 mm lange vruchten vallen niet snel af. Ze zijn knotsvormig met twee gelijke hokken en witachtige, stevige, gebogen borstels. De zaden zijn zeer kortlevend (korter dan één jaar). Tweezaadlobbig.

Biotoop

Bodem: Beschaduwde tot vaak halfbeschaduwde plaatsen op vochtige tot vrij natte, matig voedselrijke tot voedselrijke, vrij stikstofrijke, humusrijke en vaak kalkhoudend, liefst lemige grond (leem, zand, zavel, klei en mergel).

Groeiplaatsen: Bossen (loofbossen, bronbossen, hoogste delen van wilgenbossen, parkbossen, grienden en langs bospaden), struwelen, kreupelhout, heggen, hakhoutbosjes, zeeduinen (binnenduinrandbossen) en bij buitenplaatsen.

Verspreiding

Wereld: Europa (noordelijk tot in Zuid-Scandinavië), in sommige berggebieden in West- en Midden-Azië en zeer zeldzaam in Noordwest-Afrika. In Noord-Amerika komt dit var. canadensis voor.

Nederland: Vrij algemeen in Zuid-Limburg, in Twente, in de Achterhoek, in het rivierengebied en langs de binnenduinrand in de Hollandse en Zeeuwse duinen. Elders zeldzaam tot zeer zeldzaam.

Vlaanderen: Vrij algemeen.
Wallonië: Vrij algemeen.

Oude illustraties (Klik op een afbeelding om te vergroten).

Flora Batava, deel 4, Jan Kops (1822)	Flora von Deutschland, Österreich und der Schweiz, Prof. Dr. Otto Wilhelm Thomé (1885-1905)
Deutschlands flora, deel 6, J. Sturm, J.W. Sturm (1806-1808)	Flora regni borussici, deel 3, A.G. Dietrich (1835)
Svensk botanik, deel 9, J.W. Palmstruch e.a. (1807-1838)	Flora Danica, Georg Christian Oeder e.a. (1761-1888)
English Botany, or Coloured Figures of British Plants, deel 4, J.E. Sowerby (1865)	Illustrations of the British Flora, Walter Hood Fitch (1924)
Flora Parisiensis, deel 4, P. Bulliard (1776-1781)	Grandes Heures Anne de Bretagne, Jean (Jehan) Bourdichon (1503-1508)
Botanischer Bilderatlas nach De Candolle's Natürlichem Pflanzensystem, Carl Hoffmann (1884)	Botanischer Bilderatlas nach dem natürlichem Pflanzensystem, K. Hoffmann, E. Dennert (1911)
British entomology, deel 5, J. Curtis (1823-1840)	Flora Londinensis, deel 3, William Curtis (1778-1781)
Atlas des plantes de France, deel 2, Amédée Masclef (1890)	Herbier de la France, deel 5, P. Bulliard (1776-1783)
Hortus Eystettensis, deel 2, Bessler, Basilius (1620)	Plantarum seu stirpium icones, deel 1, M. de Lobel (1581)

2001-2021 K.M. Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL