Kleine ratelaar - Rhinanthus minor

Frysk: Lytse rinkelbel

English: Little yellowrattle

Français: Petit rhinanthe

Deutsch: Kleiner Klappertopf

Synoniemen:

Familie: Orobanchaceae (Bremraapfamilie)

Naamgeving (Etymologie): Rhinanthus komt van het Griekse rhis of rhinos (neus) en anthos (bloem), hetgeen slaat op de bovenlip van de bloemkroon, die als een neus vooruitsteekt. Minor betekent kleiner.

Kruising: Kleine ratelaar kan een kruising vormen met met Grote ratelaar (Rhinanthus x fallax).

Beschrijving (Klik op een afbeelding om te vergroten).

Levensduur: Eenjarig.

Plantvorm: Halfparasiet.

Winterknoppen: Therofyt.

Bloeimaanden: Mei, juni, juli, augustus en september.

Afmeting: 10-50 cm.

Wortels

Stengels: De rechtopstaande stengels zijn al dan niet vertakt. Vaak hebben ze zwarte strepen of stippen en ze zijn niet of maar weinig behaard.

© Willem Braam - verspreidingsatlas.nl	Sannse - CC BY-SA 3.0
Jerzy Opiola - GFDL	Belladonna2 - CC BY-SA 3.0

Bladeren: De donkergroene, langwerpige tot lijnvormige bladeren zijn 0,5-1,5 cm breed en getand. De schutbladen hebben dezelfde kleur en iets toegespitste maar niet genaalde tanden, die naar de top van het schutblad toe kleiner worden.

© Peter Meininger - verspreidingsatlas.nl	Kristian Peters - CC BY-SA 3.0
AnRo0002 - CC0	kuleuven-kulak.be/bioweb

Bloemen: Tweeslachtig. De lichtgele bloemen zijn 1-1½ cm. De kroonbuis is recht. De onderlip staat af. De 0,5-1 mm lange tanden van de bovenlip zijn meer breed dan lang en afgerond. De keel staat min of meer open. De stempel is korter dan de bovenlip. De kelk is kaal of hoogstens aan de rand behaard.

© Peter Meininger - verspreidingsatlas.nl	Hans Toetenel - CC BY-NC-SA 3.0 NL
© Peter Meininger - verspreidingsatlas.nl	Kristian Peters - CC BY-SA 3.0

Vruchten: Een doosvrucht. De zaden zijn kortlevend (één tot vijf jaar). Tweezaadlobbig.

Biotoop

Bodem: Zonnige plaatsen op vochtige tot droge (gemiddeld op iets drogere plaatsen dan Grote ratelaar), voedselarme tot matig voedselrijke, zwak zure tot kalkhoudende, maar meestal basische grond. Ook in zwak brak milieu (zand, leem, zavel, klei, mergel en veen). Kleine ratelaar is een halfparasiet en parasiteert op grassen.

Groeiplaatsen: Rivierduinen, zeeduinen (duinhellingen en ijl struwelen in duinvalleien), venen, grasland (nabegraasd grasland, schraal hooiland, kalkgrasland, vochtig beekdalhooiland en polderboezems), bermen, zandige dijken en heide (grazige, droge heide op leem).

Verspreiding

Wereld: Europa, behalve in de meest zuidelijke delen en in West-Azië (tot in West-Siberië en de Kaukasus). Ingeburgerd in Noord-Amerika.

Nederland: Plaatselijk vrij algemeen in Zuid-Limburg, in de duinen en in Zeeland en vrij zeldzaam in het rivierengebied. Elders zeldzaam.

Vlaanderen: Vrij algemeen in het kustgebied en in het Maasgebied. Elders zeldzaam. Sterk afgenomen, met name in het binnenland. De rode blokjes geven aan waar de plant vroeger is gevonden, maar daar nu is verdwenen.

Wallonië: Vrij algemeen in het Maasgebied en Lotharingen. Elders zeldzaam.

Oude illustraties (Klik op een afbeelding om te vergroten).