Rijsbes - Vaccinium uliginosum

Frysk: Glop

English: Bog Bilberry

Français: Airelle des marais

Deutsch: Rauschbeere

Synoniemen:

Familie: Ericaceae (Heifamilie)

Naamgeving (Etymologie): Vaccinium komt van het Latijnse woord vacca (koe) en baccinium ( bessen), een bes die graag door koeien wordt gegeten. Uliginosum betekent op vochtige plaatsen groeiend.

Beschrijving (Klik op een afbeelding om te vergroten).

Levensduur: Overblijvend.

Plantvorm: Struik.

Winterknoppen: Chamaefyt of fanerofyt.

Bloeimaanden: Mei en juni, soms weer in augustus en september.

Afmeting: 30-120 cm.

Wortels

Takken: De grijsbruine takken zijn rond. De jonge takken zijn maar weinig behaard.

Bladeren: De bladeren hebben een gave rand. Van boven zijn ze donkergroen en van onderen blauwgroen. Ze zijn elliptisch of omgekeerd eirond en stomp. De bladrand is iets omgerold.

Bloemen: Tweeslachtig. De knikkende bloemen zijn vier- of vijftallig en staan alleen of met enkele bij elkaar aan korte zijtakjes. Ze zijn wit tot roze, klokvormig, 4-6 mm lang en hebben recht afstaande slippen. De kelk is gelobd. De helmknoppen hebben afstaande hoorntjes. De stijl steekt niet buiten de kroon uit.

Vruchten: De zwartblauwe bessen zijn 0,6 tot 1 cm. Ze bevatten kleurloos sap en smaken zoet. Het is onzeker of de bessen eetbaar zijn (zie hieronder bij toepassingen). De zaden zijn zeer kortlevend (korter dan één jaar). Tweezaadlobbig.

Biotoop

Bodem: Zonnige tot licht beschaduwde plaatsen op matig droge tot vochtige, voedselarme, zure grond (zand en veen).

Groeiplaatsen: Beschaduwde hoogveendijken, zeeduinen (duinvalleien), bossen (moerasbossen en lichte berkenbossen), bosranden, struwelen, randen van hoogveen en heide (natte heide en veenheide).

Verspreiding

Wereld: Koude en koel-gematigde streken op het noordelijk halfrond. In het zuiden voornamelijk in gebergten.

Nederland: Zeer zeldzaam op de Waddeneilanden en in het oosten van het land. Afgenomen.

Vlaanderen: Uitgestorven. Vroeger zeer zeldzaam. De rode blokjes geven aan waar de plant vroeger is gevonden, maar daar nu is verdwenen.

Wallonië: Zeldzaam in de Hoge Ardennen.

Toepassingen

Bij het eten van grotere hoeveelheden rijsbessen kan een roesachtige toestand optreden, waardoor hoofdpijn, duizeligheid, misselijkheid en braken kunnen optreden. Vermoedelijk is een schimmel (Sclerotina megalospora), die op de bessen parasiteert en gifstoffen produceert daarvoor verantwoordelijk.

Oude illustraties (Klik op een afbeelding om te vergroten).

© 2001-2020 K.M. Dijkstra