Duinaveruit en Wilde averuit - Artemisia campestris

Frysk: Dúnaalst

English: Wormwood sagewort, Field Wormwood

Français: Aurone des dunes, Armoise champêtre

Deutsch: Feld-Beifuß

Synoniemen: Artemissia lloydii

Familie: Asteraceae (Composietenfamilie)

Naamgeving (Etymologie): Averuit betekent citroenkruid. Er zijn meerdere verklaringen voor de wetenschappelijke naam. Artemisia zou kunnen afstammen van het Grieksche artemès (gezond), vanwege de vele geneeskrachtige eigenschappen van de soorten van dit geslacht. Een tweede mogelijkheid is dat de naam is afgeleid van de godin van geboorte en vrouwen Artemis Eileythyia (de planten werden gebruikt bij vrouwenziektes). Ook is wel geopperd dat Artemis is vernoemd naar koningin Artemisia van Halikarnassos in Karië, die voor haar echtgenoot een beroemd mausoleum liet bouwen. Campestris betekent van het vlakke veld en maritima van of aan de zee.

Ondersoorten: Er komen in Nederland twee ondersoorten voor: Duinaveruit (Artemisia campestris ssp. maritima) en Wilde averuit (Artemisia campestris ssp. campestris).

Beschrijving (Klik op een afbeelding om te vergroten).

Levensduur: Overblijvend.

Plantvorm: Kruid.

Winterknoppen: Chamaefyt.

Hoofdbloei: Augustus t/m november.

Afmeting: 30-100 cm.

Duinaveruit

© Grada Menting - verspreidingsatlas.nl	© Peter Meininger - verspreidingsatlas.nl
Bas Kers - CC-BY-NC-SA-2.0	Dany Roussel - tela-botanica.org - CC BY-SA 2.0 FR

Wilde averuit

Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL	Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL
Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL	Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Wortels: Een forse, veelkoppige wortelstok, die tot 1½ meter diep kan gaan.

bisque.cyverse.org - CC BY-NC 3.0	db.herbarium.arizona.edu - CC BY-NC 3.0
Neuchâtel Herbarium - CC BY-SA 3.0	Neuchâtel Herbarium - CC BY-SA 3.0

Stengels: De opstijgende tot rechtopstaande stengels zijn vertakt, taai, glanzend bruinrood, weinig zijdeachtig aangedrukt behaard (ze worden spoedig kaal) en hebben een houtige voet.

Duinaveruit

Emmanuel Stratmains - tela-botanica.org - CC BY-SA 2.0 FR	flore.la.rochelle.free.fr
Emmanuel Stratmains - tela-botanica.org - CC BY-SA 2.0 FR	Emmanuel Stratmains - tela-botanica.org - CC BY-SA 2.0 FR

Wilde averuit

Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL	Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL
Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL	Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Bladeren: De verspreidstaande, meestal gesteelde bladen zijn twee- tot drievoudig diep veerdelig. De bovenste bladen zijn minder gedeeld en vaak zittend. Deze zijn lijnvormig tot bijna draadvormig met 0,5-1 mm brede slippen. De bladslipen zijn op doorsnede rondachtig en hoogstens ongeveer 1-2 mm breed. De bladen zijn zijdeachtig aangedrukt behaard. Ze verspreiden maar weinig geur.
Duinaveruit: Duinaveruit heeft, in vergelijking met Wilde averuit, dikkere, vlezige, van onderen niet gekielde, grijsharige, niet snel kaal wordende bladslippen, die voor een deel meer dan 1 mm breed zijn.
Wilde averuit: De bladslippen zijn niet vlezig, van onderen gekield en worden vaak spoedig (ze zijn dan glanzend donkergroen).

Duinaveruit

Dany Roussel - tela-botanica.org - CC BY-SA 2.0 FR	Emmanuel Stratmains - tela-botanica.org - CC BY-SA 2.0 FR
© Adrie van Heerden - verspreidingsatlas.nl	© Peter Meininger - verspreidingsatlas.nl

Wilde averuit

Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL	Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL
Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL	Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Bloemen: Eenslachtig. Eenhuizig. De kleine, opgerichte bloemhoofdjes vormen brede pluimen. De hoofdjes zijn 2-3 mm groot, geel, geelgroen of bruinrood, eivormig en staan rechtop of ze staan af. Er zijn alleen buisbloemen. De bloemen zijn geel of roodachtig. De randstandige bloemen zijn vrouwelijk. De andere bloemen zijn mannelijk. Vrouwelijke bloemen hebben een stijl met twee stempels en mannelijke bloemen hebben vijf met elkaar vergroeide meeldraden. De omwindselbladen zijn kaal of worden spoedig kaal.
Duinaveruit: De gele, bolvormige bloemhoofdjes zijn 3-6 mm breed en vaak iets knikkend.
Wilde averuit: De bloemhoofdjes zijn 2-3 mm breed.

Duinaveruit

flore.la.rochelle.free.fr	flore.la.rochelle.free.fr
Mathieu Menand - tela-botanica.org - CC BY-SA 2.0 FR	british-wild-flowers.co.uk

Wilde averuit

Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL	Matt Laviv - CC BY-SA 2.0
Matt Laviv - CC BY-SA 2.0	Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Vruchten: Een eenzadige dopvrucht of nootje. De zaden zijn zeer kortlevend (korter dan één jaar). Tweezaadlobbig.

Duinaveruit

Dany Roussel - tela-botanica.org - CC BY-SA 2.0 FR	Rutger Barendse - freenatureimages.eu
© Peter Meininger - verspreidingsatlas.nl	©2006 Digital Plant Atlas - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Wilde averuit

Giacomo Bellone - CC BY-NC-ND 4.0	Giacomo Bellone - CC BY-NC-ND 4.0
Giacomo Bellone - CC BY-NC-ND 4.0	©2006 Digital Plant Atlas - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Biotoop

Bodem: Duinaveruit: Zonnige, open plaatsen op droge, matig voedselarme, neutrale tot kalkrijke, omgewerkte of stuivende, meestal humusarme grond (zand en gruisachtige plaatsen).
Wilde averuit: Zonnige, vrij open plaatsen op droge, voedselarme tot matig voedselrijke, kalkhoudende en min of meer humusarme zandgrond.

Groeiplaatsen: Duinaveruit: Zeeduinen (zuidhellingen, langs paden, sterk betreden duintjes, omgewerkte grond en ruderale plaatsen in de binnenduinen), kwelders (hoge, zandige schorren), grasland (droog, neutraal grasland), puinstortplaatsen, braakliggende grond, plantsoenen, haventerreinen, langs spoorwegen (spoorwegterreinen) en tussen straatstenen.
Wilde averuit: Rivierduinen, dijken, langs spoorwegen, grasland, bermen (uiterwaarden), zeeduinen (bermen in de binnenduinen) en braakliggende grond.

Verspreiding

Wereld: Artemisia campestris: In een groot deel van het noordelijk halfrond, van subtropische tot continentale gebieden. De soort mijdt erg regenrijke gebieden.
Duinaveruit: Oorspronkelijk uit Zuid- en West-Europa. Langs de Atlantische kust van Zuid-Spanje tot Zuid-Bretagne, met een voorpost in Nederland.
Wilde averuit: Europa.

Artemisia campestris

Duinaveruit

Wilde averuit

Nederland: Duinaveruit: Plaatselijk vrij algemeen in de Hollandse duinen van Hoek van Holland tot IJmuiden en bij Amsterdam.
Wilde averuit: Zeldzaam in het oostelijke rivierengebied en zeer zeldzaam in de Hollandse duinen.

Duinaveruit

Wilde averuit

Vlaanderen: Duinaveruit: Zeer zeldzaam ingeburgerd.
Wilde averuit: Zeer zeldzaam.
Wallonië: Duinaveruit: Niet ingeburgerd.
Wilde averuit: Zeer zeldzaam.

Duinaveruit

Wilde averuit

Oude illustraties (Klik op een afbeelding om te vergroten).

Flora Batava, deel 13, Jan Kops, F. A. Hartsen en F.W. van Eeden (1868)	Flora Batava, deel 25, Jan Kops, F.W. van Eeden en L.Vuyck (1920)
Afbeeldingen der artseny-gewassen met derzelver Nederduitsche en Latynsche beschryvingen. Deel 7 (1813)	Deutschlands Flora in Abbildungen, Jacob Sturm und Johann Georg Sturm
Bilder ur Nordens Flora, Carl Axel Magnus Lindman (1917-1926)	Flora Danica Georg Christian Oeder e.a. (1761-1888)
English Botany, or Coloured Figures of British Plants, deel 5, J.E. Sowerby (1866)	La flore et la pomone francaises, deel 4, J.H. Jaume Saint-Hilaire (1831)
Flora regni borussici, deel 9, A.G. Dietrich (1841)

2001-2022 K.M. Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL